Sociale uitsluiting is een laagdrempelige én ernstige vorm van pesten

Jana Niemann is gepromoveerd aan de Rijksuniversiteit van Groningen en is daar werkzaam als docent op de afdeling organisatiepsychologie. Daarnaast is zij freelance consultant bij Creative Peas. Hoe kijkt Jana naar pesten op de werkvloer?

“Als ik aan pesten denk, denk ik aan sociale uitsluiting. Je zou kunnen zeggen dat deze vorm van pesten één van de minder dramatische vormen van pesten is. Er wordt ten slotte niemand aan grappen blootgesteld of fysiek mishandeld. Toch, denk ik dat met name sociale uitsluiting aspecten bevat, die ervoor zorgen dat het een zeer gevaarlijke en zorgwekkende manier van pesten is.

Sociale uitsluiting is een vorm van pesten die vaak in het verborgen plaatsvindt en waar de daders moeilijk te achterhalen zijn en moeilijk aangesproken kunnen worden. Ze doen namelijk eigenlijk niets: ze provoceren niet, ze maken de persoon niet belachelijk en ze gebruiken ook geen fysiek geweld.

Sociale uitsluiting kan dus beschouwd worden als een passieve vorm van pesten. Echter, juist omdat deze manier van pesten in het verbogen plaatsvindt en de dader moeilijk aanspreekbaar is, vrees ik, dat sociale uitsluiting een laagdrempelige en dus veelvoorkomende vorm van pesten is.

Ook heeft deze manier van pesten uitermate ernstige consequenties voor de slachtoffers: ze voelen zich vaak alleen, buitengesloten en twijfelen aan hun eigenwaarde. Ik moet hier ook denken aan een onderzoek dat laat zien, dat bij sociale uitsluiting in de menselijke hersenen dezelfde gebieden actief worden als bij fysieke pijn. Sociale uitsluiting doet dus vaak net zo veel pijn als wanneer iemand fysiek mishandelt wordt.

Het is dus belangrijk om in het dagelijkse leven, zowel op de werkvloer als in het privéleven, veel aandacht te schenken aan sociale uitsluiting en te proberen om deze vorm van pesten zo veel mogelijk te begrenzen.”

Jana Niemann werkt als docent bij de Rijksuniversiteit Groningen en als Freelance consultant bij Creative Peas. In 2012 is ze gepromoveert op haar proefschrift "Feedback is the breakfast of champions, but it can be hard to digist. A psychological perspective on feedback seeking and receiving". Als onderzoeker en consultant is het voor Jana met name belangrijk dat haar onderzoek een bijdrage levert aan de praktijk. Jana fungeert ook als coach voor studenten en medewerkers van de Rijksuniversiteit Groningen.

Eva Pama staat op tegen pesten

Eva Pama is bijna afgestudeerd als psycholoog en spreekt samen met een aantal grote topsprekers op de Conferentie over Pesten (20 en 21 februari). Hier vertelt ze waarom zij opstaat tegen pesten:

Pesten, het is een onderwerp dat steeds vaker op mijn pad komt de laatste tijd. Niet alleen op mijn pad, maar op dat van iedereen. We worden geconfronteerd met berichten over jongeren die zelfmoord hebben gepleegd omdat ze het niet langer aan konden om gepest te worden. We lezen berichten over grote hoeveelheden werknemers die gepest worden op het werk. Mijn gedachten als ik die dingen lees? Wat naar, onbegrijpelijk, erg en ook de grote vraag waarom het zoveel gebeurt..

Tegelijkertijd moet ik ook eerlijk zijn dat ik er vervolgens niet veel mee doe. Of deed. Terugkijkend op vroeger, op mijn schooltijd, heb ik niet de ervaring dat ik gepest werd. Ook heb ik niet de ervaring dat ik pestte. Ondertussen heb ik me meer verdiept in ‘het pesten’ en denk ik dat ik net zo goed pestte. Voornamelijk door te faciliteren. Want al schold ik zelf niet en haalde ik geen rotstreken uit, ik hield het ook niet tegen. Ik kwam ook niet op voor degene die gepest werd. Ik ging er niet tussen staan. Ik faciliteerde, samen met bijna de rest van de klas.

Dat is dan mijn blik, mijn herinnering en mijn ervaring. Maar ervoeren degene die gepest werden dat net zo? Misschien pestte ik in hun beleving wel net zo hard mee? Misschien deed het meelachen om de grappen van degene die pestte wel meer pijn dan de vervelende grap zelf. En misschien hadden degenen die gepest werden juist wel het idee dat ik niet meedeed met het pesten.. ik weet het niet. 

Het gaat om de beleving. Als het om pesten gaat is er volgens mij geen waarheid. Kun je een discussie hebben over of iemand wel of niet pest? Het gaat toch meer om of iemand het gevoel heeft dat hij of zij gepest wordt? Waarom zou dat gevoel pas gerechtvaardigd zijn als het pestgedrag toegegeven wordt?

En omdat het om de beleving gaat, komen de hooggevoelige mensen onder ons (één op de vijf) nu ook eindelijk ter sprake. Hooggevoelige mensen hebben namelijk vaak en al snel het gevoel dat ze gepest worden. Waarom? Omdat alles veel harder binnenkomt. Dat schelden geen pijn doet, is voor hooggevoelige mensen een nog grotere fabel dan voor mensen die minder gevoelig zijn. Als iemand boos op je is, vervelend of gemeen doet, komt dat veel harder binnen bij hooggevoelige mensen.

Ik kan me dat zelf ook nog herinneren van de basisschool. Ik werd niet gepest, dat wist ik wel. Maar op een bepaalde leeftijd laten jongens weten dat ze je leuk vinden door een beetje te klieren. Het bekende ‘meisjes plagen, kusjes vragen’ kennen we allemaal. Ik kan me herinneren dat ik dat wist, ik begreep dat het zo werkte, en tóch vond ik het heel vervelend. Wat voor reden ze er ook voor hadden, het geklier was vervelend en kwam voor mijn gevoel dicht bij pesten..

De grote vraag is nu: wat kunnen we doen tegen pesten?

Want als we eerlijk zijn, kunnen we er niet meer omheen. We kunnen het er niet meer bij laten zitten om het waar te nemen, te aanschouwen en vervolgens door te gaan met onze eigen dingen. We zijn druk genoeg, we hebben geen tijd of geen geld, het valt misschien wel mee.. dit zijn allemaal argumenten die niet meer voldoen. De vraag dus: wat ga jij eraan doen?

Ik sta op tegen pesten. Hoe? Door mijn ogen er niet meer voor te sluiten. Ik wil begrijpen waarom het gebeurt, wat het betekent voor de pester, de gepeste maar ook voor de rest van het systeem. Ik wil snappen wat het doet met mensen, wat het betekent als je ‘anders’ bent. Want anders zijn we allemaal.. Ik sta op tegen pesten door mee te helpen in de organisatie van de Conferentie over Pesten op het werk, 20 en 21 februari 2014. Sterker nog, ik sta tijdens deze conferentie op het podium, om te vertellen wat de consequenties zijn van ‘anders’ zijn. Kom je ook? Meer info: www.conferentieoverpesten.nl. Ik zie jou graag daar!

Eva Pama

Eva Pama schreef deze blog ook voor www.gezinspiratie.nl 

Iedereen heeft te maken met pesten

Pesten is een containerbegrip, een container vol met narigheid, emoties en misdragingen. Een containerbegrip dat we allemaal op onze eigen manier interpreteren. 

Voor de één roept het nare herinneringen op, een ander voelt zich een getuige. Pesten beperkt zich niet tot de schooltijd, maar strekt zich uit over het hele leven. Op de werkvloer geven 1 miljoen Nederlanders aan dat ze te maken krijgen met pesten. Maar dat is niet waar. We hebben allemaal te maken met pesten. Ook al pesten we niet zelf, ook al worden we niet gepest. We maken namelijk wel deel uit van het systeem waarin gepest wordt. Als kind in de klas waar gepest wordt, of op de afdeling op het werk. Als we getuige zijn van pestgedrag, faciliteren we het pestgedrag. Waarom? Omdat we het niet stoppen. 

Eén ding lijken we allemaal gemeen te hebben: we weten niet goed wat we ermee moeten. Wat kunnen we doen tegen pesten? 

Kom naar de Conferentie over Pesten op het werk op 20 en 21 februari en krijg jouw vragen daar beantwoord. www.conferentieoverpesten.nl